Tussen prentenboek tot encyclopedie
Tussen prentenboek en encyclopedie
Willen weten
Jonge, hoogbegaafde kinderen lezen graag boeken die hun interesses voeden. Meer dan leeftijdsgenoten hebben ze behoefte om de wereld om hen heen te doorgronden en zijn ze pas voldaan als ze een bepaald onderwerp volledig hebben geïnternaliseerd. Informatieve boeken kunnen die honger naar kennis oplossen en gelukkig zijn er steeds meer informatieve boeken die ook geschikt zijn voor jonge kinderen.
Aan het voeden van hun interesses zitten wel wat haken en ogen. Zolang de onderwerpen onschuldig zijn—zoals: Hoe leven dolfijnen? Hoe werkt deze machine? En hoe zit een vulkaan in elkaar? — is het fantastisch voor ze om het allemaal uit te zoeken. Maar soms kunnen ze zich ook erg druk maken om iets. Om het klimaat bijvoorbeeld. Daar zijn ook prachtige informatieve boeken van, maar wat is precies de insteek van je kind? Gaat het om het willen weten hoe het in elkaar zit, of zit er een diepere laag onder? Maakt je kind zich zorgen over het klimaat, bijvoorbeeld door angst voor overstromingen of de mogelijkheid dat er tornado’s in Nederland komen? In dat geval is het belangrijk dat je je kind begeleidt, het geruststelt en helpt de angst die erachter zit boven tafel te krijgen.
Tip: Zoek bewust naar boeken die niet inspelen op die angst, maar een positieve insteek hebben en informeren over oplossingen. Want daar geef je je kind handvatten mee.
Techniek en begrip
Veel jonge, hoogbegaafde kinderen lezen boeken die eigenlijk voor oudere kinderen geschikt zijn. Ze hebben een technisch hoger leesniveau en boeken voor hun leeftijd zijn daarom veel te makkelijk. Ze hebben ook een grotere woordenschat en kennen daardoor meer begrippen. Toch is niet elk boek van een hoger niveau geschikt voor jongere kinderen. Er kunnen bepaalde morele stukken instaan die nog niet aansluiten bij hun belevingswereld. Je kind heeft namelijk nog helemaal niet de levenservaring die nodig is om dit te kunnen snappen.
Ook kan de complexiteit van de zinnen voor frustratie zorgen, omdat ze de draad kwijtraken. Er wordt een groot beroep gedaan op het werkgeheugen. Zo’n boek is verre van optimaal voor je kind. En denk eens aan boeken die misschien technisch wel leesbaar zijn, maar waar je kind de betekenis niet van snapt. Je kind is wel in staat om op een diep niveau na te denken, maar dat vraagt vaak wel om een stuk begeleiding.
Tip: Kijk eens in de leeshoek op de site van Pharos voor geschikte boeken of zoek naar communities voor ouders van hoogbegaafde kinderen voor boekenlijsten.
In augustus 2025 verscheen mijn artikel Tussen prentenboek en encyclopedie in Signaal: het ledenblad van Pharos, de landelijke vereniging voor ouders van hoogbegaafde kinderen.
Welke boeken passen bij mijn kind?
Als moeder van een hoogbegaafd kind was het vinden van goede leesboeken toen hij klein was best een ding. Hij was op vierjarige leeftijd het prentenboek niveau al ver gepasseerd, maar wat bied je je kind dan aan? We wilden geen boeken die te spannend waren, want hij had een groot inlevingsvermogen en boeken voor zijn leeftijd waren veel te makkelijk en sloten niet aan op zijn behoefte aan kennis.
We lazen hem op vierjarige leeftijd vooral National Geographic boeken voor. We konden te ingewikkelde onderwerpen overslaan en moeilijke begrippen uitleggen. Maar wat laat je jonge kinderen zelf lezen als er een kloof is tussen wat ze technisch aankunnen en hun emotionele beleving? Daar gaat dit artikel dan ook over.
Willen begrijpen
Zingeving is wel een woord wat past bij deze kinderen. Waarom is dit zo? Wat gebeurt er als? Boeken met een filosofische inhoud geven je kind de voldoening om dieper te kunnen nadenken. Belangrijk is wel dat je als ouder dit begeleidt. Je kind heeft het nodig om omhoog borrelende vragen te stellen en beantwoord te krijgen, ook als dit geen ja-nee, goed-fout antwoorden zijn. Misschien roept zo’n vraag nog wel meer vragen op. Het is oké om niet altijd alle antwoorden te hebben en het niet altijd te weten. Een relevantere vraag is: hoe ga je om met de gevoelens die dit bij je oproept?
Tip: Doe voor hoe je vragen stelt en verschillende antwoorden bedenkt. Het leert je kind om zijn eigen denkproces te ontwikkelen.
Toverkracht
Het magisch denken is bij jonge kinderen nog altijd erg aanwezig en het is daarom van belang om te weten hoe gevoelig je kind daarvoor is. Je kunt als ouder wel zeggen dat er geen monsters onder het bed zitten, maar in het boek dat papa voorlas, was dat wel zo, dus misschien zitten ze er dan toch. Op school zijn ze op berenjacht gegaan (prentenboek verwerking) en de juf vergat even het verhaal goed af te sluiten, waardoor je kind niet durft te gaan slapen, want die beer zou zomaar kunnen binnenwandelen. Negeren of ontkennen van die angst heeft echt geen zin. Realiteit en magie gaan op deze leeftijd hand in hand en het onderscheid kunnen ze gevoelsmatig nog niet maken.
Tip: Lees eerst zelf de boeken die je je kind wilt laten lezen, zodat je weet wat je kind tegen kan komen. Tegenwoordig kun je ook verschillende Ai platforms vragen naar een korte inhoud, thema’s, waarschuwingen voor gevoelige momenten en waarom dit boek juist geschikt of uitdagend kan zijn voor hoogbegaafde kinderen.
Een boek wat echt past
Er is duidelijk een kloof tussen wat jonge, hoogbegaafde kinderen nodig hebben en het aanbod dat er nu is. Een boek moet meer bieden dan een goed verhaal. Het moet passen bij hun hogere technische leesniveau, aansluiten op hun emotionele beleving én tegemoetkomen aan hun enorme nieuwsgierigheid en leergierigheid.
Vanuit mijn werk als leerkracht en taal-, leescoördinator ben ik daarom begonnen met het ontwikkelen van verhalen die echt afgestemd zijn op deze groep. De Verhalenvuur-serie is speciaal geschreven voor jonge, hoogbegaafde kinderen: met een hoger technisch leesniveau, passend bij de emotionele beleving en met weetjes over onderwerpen uit het verhaal. Lezen wordt zo niet alleen leuk, maar ook betekenisvol.
En wie weet nu beter wat werkt dan de kinderen zelf? Daarom hoor ik graag welke onderwerpen hen bezighouden. Wat willen zij ontdekken, onderzoeken, lezen? Laat het me weten – dan bouwen we samen aan verhalen die echt passen bij hun niveau én beleving.
Over de auteur van dit artikel
Sandra is leerkracht, schrijver en uitgever. Ze woont in Alkmaar met haar gezin en werkt al 25 jaar in het basisonderwijs. Ze ontwikkelde de Verhalenvuur-serie voor jonge, hoogbegaafde kinderen, waarin lezen en leren samenkomen. Haar eerste boek in de reeks is Zosa de zombieslak.
Je vindt meer informatie over haar en de Verhalenvuur-serie op www.uitgeverij-jufsandra.nl